Łapczyński Kazimierz (1823–1892), botanik, etnograf, inżynier budowlany. Ur. 16 III we wsi Kupiszki w gub. wileńskiej, syn właściciela ziemskiego w Lubelskiem. Kształcił się w szkole pijarów w Opolu, a następnie uczęszczał do oddziału technicznego gimnazjum wydziałowego im. Zamoyskich w Szczebrzeszynie, które ukończył w r. 1840. W l. 1840–1 kontynuował naukę na oddziale matematyczno-przyrodniczym dwuletnich Kursów Dodatkowych istniejących przy gimnazjum wojewódzkim w Warszawie. Przez l. 1841–3 odbywał bezpłatną aplikację w Dyrekcji Komunikacji Lądowych i Wodnych w Warszawie, a w r. 1843 otrzymał nominację na inżyniera (elewa) w biurze rysunkowym i na tym etacie pozostawał do r. 1846, uczestnicząc m. in. w wykonywaniu robót pomocniczych związanych z budową mostu na Wiśle w r. 1844. W r. 1846 za udział w przygotowaniach do powstania został przymusowo wcielony do wojska w Dagestanie na Kaukazie. Początkowo odbywał służbę jako prosty żołnierz, ale w krótkim czasie został zatrudniony przy budowie twierdzy i objął kierownictwo nad całością prac. Po przeniesieniu do Tyflisu i zdaniu egzaminu otrzymał tytuł oficera inżynierii wojskowej. W okresie służby wielokrotnie zmieniał miejsce pobytu, m. in. przebywał w Ekaterynogrodzie, Stawropolu, Piotrowsku, co umożliwiło mu poznanie wybrzeża Morza Kaspijskiego i najwyższych szczytów Kaukazu. W r. 1857 z powodu choroby uzyskał pozwolenie powrotu do Warszawy.
W l. 1857–68 prawdopodobnie nie mógł podjąć stałej pracy, ponieważ w związku ze złym stanem zdrowia przez kilka miesięcy w roku przebywał na leczeniu w miejscowościach podgórskich, głównie w Szczawnicy i Zakopanem. Prowadził tam badania ludoznawcze dotyczące głównie gwary i demonologii ludności góralskiej i w tym okresie rozpoczął działalność pisarską. Zebrane materiały ogłaszał od r. 1862 w „Tygodniku Illustrowanym” i „Kłosach” (m. in. Obrazy tatrzańskie – Lato pod Pieninami i w Tatrach, „Tyg. Illustr.” T. 6: 1862, Karpaty, tamże T. 10: 1864, Kronika góralskiej chaty, tamże T. 12: 1865, ponadto legendę góralską Perłowicz, „Kłosy” T. 5: 1867, którą wydał ponownie pt. Baśń tatrzańska o królu wężów, „Pam. Tow. Tatrzańskiego” R. 26: 1905 i odb. Kr. 1905). Do tego typu prac należy również opis krajoznawczo-etnograficzny Z powiatu Trockiego do Szczawnicy (W. 1908). W latach sześćdziesiątych napisał także kilka prac krajoznawczych opartych na wspomnieniach z pobytu na Kaukazie: Z Tyflisu pod Ararat („Tyg. Illustr.” T. 14: 1866), Wataga (tamże T. 11: 1865). W r. 1863 opublikował tłumaczenie dwunastowiecznego poematu gruzińskiego Szouty Rustawelego „Skóra Tygrysia” („Bibl. Warsz.” t. 4 z. 1.). Pisał również opowiadania dla dzieci (Wiązania Józia, W. 1865) i planował założenie pisma dziecięcego, czego jednak nie udało mu się zrealizować. W l. 1868–81 był zatrudniony w Wydziale Kontroli Kolei Terespolskiej i dopiero po przejściu na emeryturę w r. 1881 mógł w pełni poświęcić się pracy naukowej.
Już po r. 1863, dzięki kontaktom z przyrodnikami A. Wałeckim, F. Berdauem, A. Wagą, T. Chałubińskim, zaczął interesować się botaniką. Odbywał liczne wycieczki botaniczne nie tylko w okolice Warszawy, lecz także w góry, nad Morze Bałtyckie, na Litwę i Podole, badając rozmieszczenie geograficzne i zasięgi roślin. W wyniku tych badań powstało przeszło 20 prac z zakresu florystyki i geografii roślin. Artykuły te, drukowane w większości w „Pamiętniku Fizjograficznym”, były różnej wartości ze względu na niedostateczną znajomość obcej literatury botanicznej i brak porównawczych materiałów zielnikowych. W warunkach polskich były to jednak prace zupełnie nowe i Ł. jest uznawany za prekursora badań z zakresu socjologii roślin (obok J. Paczoskiego) i kartografii botanicznej. W początkowym okresie ogłaszał drobiazgowe spisy roślin występujących na określonym terenie, omawiając równocześnie warunki geograficzne i hydrograficzne okolicy, np. O łukowskim płasko-wzgórzu i nieco o jego roślinności jawnokwiatowej („Pam. Fizjograficzny” T. 1: 1881). W późniejszych latach rozpoczął opracowywanie zasięgów pionowych roślin w górach i poziomych w terenie nizinnym i ogłosił kilka artykułów z tego zakresu, uzupełnionych wykresami oraz mapami rozmieszczenia poszczególnych gatunków. Pragnął w ten sposób opracować wszystkie rośliny w Król. Pol., lecz zrealizował jedynie niewielką część tego projektu, którą opublikował w pracy Zasięgi roślin dennokwiatowych w Królestwie Polskim i krajach sąsiednich („Pam. Fizjograficzny” T. 9: 1889, T. 12: 1892). W oparciu o wcześniejszą literaturę botaniczną, głównie J. Rostafińskiego „Florae polonicae prodromus” (1872) wyznaczył tereny nie zbadane pod względem florystycznym w Królestwie. W artykule Stosunek flory Królestwa Polskiego do roślinności kwiatowej całej powierzchni ziemi („Pam. Fizjograficzny” T. 7: 1887) opracował tablice statystyczne, w których podjął próbę ilościowego porównania roślinności na terenie Królestwa i na świecie. Ogłosił także Flora Litwy w Panu Tadeuszu (Kr.–W. 1894). Zgromadził bogaty zielnik, którego losy nie są znane. Ł. współpracował także z czasopismami „Wszechświat” i „Przyroda i Przemysł”. Był członkiem Komisji Fizjograficznej AU. Zmarł 14 XII 1892 w Warszawie.
Estreicher; Gawełek F., Bibliografia ludoznawstwa polskiego, Kr. 1914; W. Enc. Ilustr.; W. Ilustr. Enc. Gutenberga; – Hryniewiecki B., Précis de l’histoire de la botanique en Pologne, W. 1931 s. 19 (fot.); tenże, Rozwój botaniki w Polsce, Kr. 1948 s. 14; Radzikowski W. Eliasz, Przyczynek do wspomnienia o śp. K. Ł-m, Kr. 1905 (fot.); Ślósarski A., K. Ł. wspomnienie pośmiertne, „Wszechświat” T. 12: 1893 s. 1–4 (bibliogr.); Truszkowski J., Twórcy socjologii roślin, tamże 1969 s. 108; Zaleski A., K. Ł. kilka słów wspomnienia, „Pam. Tow. Tatrzańskiego” T. 14: 1893 s. LXXI–VII (bibliogr.); – Sprawozdanie Kom. Fizjograficznej, za r. 1892 s. XXV; – „Kosmos” R. 24: 1899 s. 108–9; „Tyg. Illustr.” T. 12: 1865 s. 15; tamże S. 5 T. 6: 1892 nr 157 s. 429; „Wisła” T. 6: 1892 s. 1004 (bibliogr.); „Wszechświat” T. 11: 1892 s. 816.
Ligia Hayto